De vooruitzichten zijn gunstig voor het proces van varkensmestvergisting op agrarische bedrijven. Met de huidige hoge energietarieven en genereuze subsidieaanbiedingen is het cruciaal om een solide financiële planning en een grondige analyse van potentiële risico’s te hanteren.
De interesse in het vergisten van mest op de schaal van de boerderij neemt toe onder varkensfokkers. Dit wordt bevestigd door Erik van Eekelen, hoofd van het Energieproject bij DLV Advies. Hij deelt mee dat zijn groep op dit moment betrokken is bij de ontwikkeling van tien projecten gericht op de vergisting van enkel mest. Bij enkele van deze projecten werken meerdere veehouders samen om biogas te genereren, inclusief ten minste één varkensfokker.
Opmerkelijk is dat de houding ten aanzien van mestvergisting in slechts zes maanden tijd radicaal veranderd is. Aan het einde van het vorige jaar zag het ernaar uit dat het einde nabij was voor de SDE-subsidie op mestvergisting, wat het einde zou betekenen voor deze vorm van energieproductie. Echter, in maart heeft minister Rob Jetten van Klimaat en Energie besloten dat mestvergisting opgenomen blijft in de lijst voor subsidies onder het SDE++ programma ter bevordering van duurzame energie.
Een bijkomende positieve ontwikkeling is de aankondiging van de RVO.nl, een week eerder, dat het totale budget voor SDE-subsidies in 2022 verhoogd is naar 13 miljard euro. Dit budget was tijdens Prinsjesdag al uitzonderlijk verhoogd van 5 miljard euro naar 11 miljard euro, en werd verder aangevuld met nog eens 2 miljard euro doordat reeds goedgekeurde projecten minder financiering vereisten.
Subsidies bereiken recordhoogtes
Het bedrag van subsidies voor het opwekken van hernieuwbare energie heeft een ongekende hoogte bereikt. Voor de productie van elektriciteit staat het gegarandeerde tarief nu op 16,7 cent per kilowattuur (kWh), en voor elke kWh aan effectief gebruikte warmte geldt hetzelfde tarief. Deze tarieven zijn aanzienlijk gestegen ten opzichte van de 13,1 cent per kWh tijdens de SDE-regeling in 2021. De inschrijving voor de SDE-regeling van dit jaar opent op 28 juni.
Daarnaast moedigen de stijgende energieprijzen varkensboeren aan om de opties voor monomestvergisting op hun bedrijven te onderzoeken. Energiekosten vormen een steeds belangrijker onderdeel van de bedrijfsuitgaven, soms tot wel 10%, onderstreept Van Eekelen. Milieuoverwegingen en de wens om emissies te verminderen zijn ook belangrijke drijfveren voor varkensboeren om te investeren in mestvergisting, zoals Klaas Vanhee, directeur van Biolectric, aangeeft. Biolectric, een bedrijf uit Vlaanderen dat vergisters verkoopt en adviseurs in Nederland heeft, plant begin 2023 de eerste Biolectric monomestvergister in werking te stellen op een Nederlands varkensbedrijf in Lemerveld. De uitvoering hiervan duurt enige tijd omdat de aanvraag voor de SDE-beschikking deze zomer pas ingediend kan worden.
Grootte van het bedrijf
De geschiktheid van vergisting varieert sterk tussen varkensbedrijven, afhankelijk van de hoeveelheid beschikbare mest; er is een minimum van 4.000 ton mest per jaar nodig, en voor bedrijven met zeugen moet dit nog meer zijn. Zeugenbedrijven hebben het voordeel dat ze, naast elektriciteit, ook een aanzienlijke hoeveelheid warmte nodig hebben, wat de efficiëntie van energiegebruik uit een vergister met warmtekrachtkoppeling (WKK) ten goede komt.
Het produceren en op het net leveren van biogas is potentieel winstgevender dan het opwekken van energie met een WKK-installatie. Echter, voor de productie van biogas is een aanzienlijk groter volume aan mest nodig, met 15.000 ton per jaar als minimum. Dit is vanwege de hoge kosten die gepaard gaan met het upgraden van vergistingsgas naar aardgaskwaliteit, wat kan oplopen tot meer dan een half miljoen euro. Bovendien is het essentieel dat het gasnetwerk nabij het bedrijf ligt, aangezien de aanleg van gasleidingen kostbaar is. Bij het produceren van biogas wordt bovendien geen warmte gegenereerd die kan worden gebruikt om de mest voor te verwarmen voor het vergistingsproces.
Energieonafhankelijkheid en verminderde uitstoot
De onderzoeks- en adviesorganisatie Inagro in Vlaanderen heeft door experimenten aangetoond dat het vergisten van varkensmest goed mogelijk is. Hoewel een perfect model voor de monovergisting van varkensmest nog in ontwikkeling is, benadrukt Inagro het belang van het gebruik van zo vers mogelijke mest om de maximale hoeveelheid gas te verkrijgen.
Een sleutelmotivatie voor de investering in monomestvergisters is het bereiken van zelfvoorziening in energie, waardoor men minder afhankelijk wordt van fluctuerende energieprijzen. Vergisters dragen volgens Inagro positief bij aan het klimaat door het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen tijdens de mestopslag. Met een vergister op de boerderij is het mogelijk om de uitstoot gerelateerd aan mest en energie te halveren, wat zowel voordelig is voor het milieu als voor het economisch model van de veehouder.
Een ander voordeel van mestvergisting ten opzichte van wind- of zonne-energie is de controleerbaarheid en continuïteit van de energieproductie. Bovendien is het digestaat dat na vergisting overblijft een verbeterde meststof met snel beschikbare stikstof voor gewassen. Dit digestaat kan direct als meststof worden gebruikt of verder worden verwerkt tot een product met eigenschappen vergelijkbaar met die van kunstmest.
Collectieve investeringen in gaszuiveringsinstallaties kunnen de financieringsbehoeften verminderen, waarbij meerdere veehouders hun mest vergisten en gezamenlijk het gas opwaarderen tot biogas voor het netwerk.
Het primaire doel voor de meeste varkenshouders die overwegen te investeren in vergisting is echter het energieneutraal maken van hun bedrijf, om zo minder afhankelijk te zijn van de volatiele energiemarkt. De kleinschalige monomestvergisters zijn specifiek ontworpen om met minimale inspanning en een hoge mate van bedrijfszekerheid een veebedrijf energieneutraal te maken. Het doel is meestal niet om mest van buitenaf aan te voeren, maar om de vergisting te beperken tot de eigen mestproductie.
Investeringstermijn en Financiële Zekerheden
Bij een solide bedrijfsvoering is de investering in een monomestvergister voor een varkenshouderij doorgaans binnen zeven jaar terugverdiend, met de mogelijkheid tot een snellere terugverdiening bij beperkte initiële kosten. Volgens de voorbeeldcalculatie in dit artikel, gebaseerd op een conservatieve schatting van 18 kubieke meter biogas per ton mest, kan verse mest een aanzienlijk hoger biogaspotentieel hebben. Omdat de potentie voor gasproductie uit varkensmest snel afneemt tijdens opslag, benadrukt Vanhee het belang van het gebruiken van dagverse mest voor vergisting. Vele stallen zijn echter niet ontworpen voor dagelijkse mestafvoer, leidend tot een gemiddelde leeftijd van de mest van tien dagen voor vergisting, aldus Van Eekelen.
SDE-erkenning als Bankgarantie
Hoewel huidige energieprijzen de noodzaak van een SDE-erkenning verminderen, aangezien de elektriciteitsprijzen de subsidiegrens van 16,7 cent per kWh overschrijden, eisen banken toch een SDE-erkenning voor het verstrekken van financiering, functionerend als een financiële zekerheid.
Het verkrijgen van een vergunning voor een monomestvergister kan per gemeente variëren, waarbij ervaring leert dat kennis van vergisting het proces kan versnellen. Gemeentelijke terughoudendheid, vaak vanwege zorgen over geur- en verkeersoverlast, speelt geen rol bij monomestvergisting door het gesloten systeem en de afwezigheid van co-producten.
Nederland huisvest momenteel twee operationele monomestvergisters op varkensmest, met de eerste in Valkenswaard gekoppeld aan een WKK en de tweede, een biogasproducent, in Hoge Hexel. De verwachting is dat dit aantal zal stijgen, gezien de toenemende SDE-beschikkingen bij DLV Advies en de groeiende interesse in Vlaanderen, waar Inagro onlangs een informatieavond organiseerde over monomestvergisting.
